Pneumonia

Vështrim i përgjithshëm

Pneumonia dhe simptomat e saj  është një infeksion që inflamon qeset e ajrit në njërën ose të dy mushkëritë. Qeskat e ajrit mund të mbushen me lëng ose qelb (material purulent), duke shkaktuar kollë me sekrecione ose qelb, ethe, të dridhura dhe vështirësi në frymëmarrje. Një sërë organizmash, përfshirë bakteret, viruset dhe kërpudhat, mund të shkaktojnë pneumoni.

Pneumonia dhe simptomat e saj mund të shkojnë nga e lehtë në kërcënuese për jetën. Është më serioze për foshnjat dhe fëmijët e vegjël, njerëzit mbi 65 vjeç dhe njerëzit me probleme shëndetësore ose sistem imunitar të dobësuar.

Pneumonia dhe simptomat

Pneumonia dhe simptomat e saj ndryshojnë nga të lehta në të rënda, në varësi të faktorëve të tillë si lloji i mikrobit që shkakton infeksionin, mosha juaj dhe shëndeti i përgjithshëm. Shenjat dhe simptomat e lehta shpesh janë të ngjashme me ato të ftohjes ose gripit, por ato zgjasin më shumë.

Shenjat dhe simptomat nga pneumonia mund të përfshijnë:

• dhimbje në gjoks kur merrni frymë ose kolliteni
• konfuzion ose ndryshime në vetëdijen mendore (tek të rriturit e moshës 65 vjeç e lart)
• kollë, e cila mund të prodhojë sekrecione
• lodhje
• ethet, djersitja dhe dridhja e të dridhurave
• temperature me e ulet se ajo normale e trupit (tek të rriturit mbi 65 vjeç dhe njerëzit me sistem imunitar të dobët)
• të vjella ose diarre
• gulçim

Të porsalindurit dhe foshnjat mund të mos tregojnë asnjë nga simptomat te penumonia. Ose ata mund të vjellin, të kenë ethe dhe kollë, të shfaqen të shqetësuar ose të lodhur dhe pa energji, ose të kenë vështirësi në frymëmarrje dhe të ngrënë.

Kur të shihni një mjek nga pneumonia dhe simptomat e saj

Shihni mjekun tuaj nëse keni vështirësi në frymëmarrje, dhimbje gjoksi, ethe të vazhdueshme prej 39⁰C ose më të lartë, ose kollë të vazhdueshme, veçanërisht nëse jeni duke kollitur me sekrecione.

Është veçanërisht e rëndësishme që njerëzit në këto grupe me rrezik të lartë të shohin një mjek per simptomat nga pneumonia:

• të rriturit mbi 65 vjeç
• fëmijët nën moshën 2 vjeç me shenja dhe simptoma
• njerëzit me një gjendje shëndetësore themelore ose sistem imunitar të dobësuar
• njerëzit që marrin kimioterapi ose marrin ilaçe që shtypin sistemin imunitar

Për disa të rritur të moshuar dhe njerëz me infrakt të zemrës ose probleme kronike të mushkërive, simptomat nga pneumonia mund të bëhen shpejt një gjendje kërcënuese për jetën.

Shkaqet nga simptomat dhe pneumonia

Shumë mikrobe mund të shkaktojnë simptomat nga  pneumonia. Më të zakonshmet janë bakteret dhe viruset në ajrin që thithim. Trupi juaj zakonisht parandalon që këto mikrobe të infektojnë mushkëritë tuaja. Por ndonjëherë këto mikrobe mund të mposhtin sistemin tuaj imunitar, edhe nëse shëndeti juaj është përgjithësisht i mirë.

Pneumonia klasifikohet sipas llojeve të mikrobeve që e shkaktojnë atë dhe ku e keni infeksionin.

Pneumonia e fituar nga komuniteti

Pneumonia e fituar nga komuniteti është lloji më i zakonshëm i pneumonisë. Ndodh jashtë spitaleve ose objekteve të tjera të kujdesit shëndetësor. Simptomat nga pneumonia e fituar shkaktohen nga:

• Bakteret. Shkaku më i zakonshëm i pneumonisë bakteriale në SHBA është Streptococcus pneumoniae. Ky lloj i pneumonisë mund të ndodhë më vete ose pasi të keni pasur një ftohje ose grip. Mund të prekë një pjesë (lob) të mushkërive, një gjendje e quajtur pneumoni lobare.
• Organizma të ngjashëm me bakteret. Mycoplasma pneumoniae gjithashtu mund të shkaktojë pneumoni. Ajo zakonisht prodhon simptoma më të buta sesa llojet e tjera të pneumonisë. Pneumonia në këmbë është një emër joformal i dhënë këtij lloji të pneumonisë, i cili zakonisht nuk është aq i rëndë sa të kërkojë pushim në shtrat.
• Kërpudhat. Ky lloj i pneumonisë është më i zakonshmi tek njerëzit me probleme shëndetësore kronike ose sistem imunitar të dobësuar, si dhe tek njerëzit që kanë thithur doza të mëdha të organizmave. Kërpudhat që e shkaktojnë atë mund të gjenden në plehrat e tokës ose zogjve dhe ndryshojnë në varësi të vendndodhjes gjeografike.
• Viruset, përfshirë COVID-19. Disa nga viruset që shkaktojnë ftohjet dhe gripin mund të shkaktojnë pneumoni. Viruset janë shkaku më i zakonshëm i pneumonisë tek fëmijët më të vegjël se 5 vjeç. Pneumonia virale është zakonisht e lehtë. Por në disa raste mund të bëhet shumë serioze. Coronavirus 2019 (COVID-19) mund të shkaktojë pneumoni, e cila mund të bëhet e rëndë.

Pneumonia e fituar nga spitali

Disa njerëz marrin simptomat nga pneumonia gjatë qëndrimit në spital për një sëmundje tjetër. Pneumonia e fituar nga spitali mund të jetë serioze sepse bakteret që e shkaktojnë atë mund të jenë më rezistente ndaj antibiotikëve dhe sepse njerëzit që e marrin atë tashmë janë të sëmurë. Njerëzit që janë në aparate oksigjenimi (ventilatorë), të përdorur shpesh në njësitë e kujdesit intensiv, janë në rrezik më të lartë nga ky lloj i pneumonisë.

Pneumonia e fituar nga kujdesi shëndetësor

Pneumonia e fituar nga kujdesi shëndetësor është një infeksion bakterial që ndodh tek njerëzit që jetojnë në objekte të kujdesit afatgjatë ose që marrin kujdes në klinikat ambulatore, përfshirë qendrat e dializës së veshkave. Ashtu si pneumonia e fituar nga spitali, pneumonia e fituar nga kujdesi shëndetësor mund të shkaktohet nga bakteret që janë më rezistente ndaj antibiotikëve.

Faktoret e rrezikut nga simptomat dhe pneumonia

Pneumonia dhe simptomat e saj mund të prekë këdo. Por dy grupmoshat në rrezik më të lartë janë:

• fëmijët që janë 2 vjeç ose më të vegjël
• njerëzit të cilët janë 65 vjeç e lart

Faktorë të tjerë të rrezikut përfshijnë:

• Shtrimi ne spital. Ju jeni në rrezik më të madh nga pneumonia nëse jeni në njësinë e kujdesit intensiv në spital, veçanërisht nëse jeni në një aparat oksigjenimi që ju ndihmon të merrni frymë (një ventilator).
• Semundje kronike. Ju keni më shumë gjasa të shfaqni simptomat nga pneumonia nëse keni astmë, sëmundje pulmonare obstruktive kronike (SPOK) ose sëmundje të zemrës.
• Pirja e duhanit. Pirja e duhanit dëmton mbrojtjen natyrore të trupit tuaj kundër baktereve dhe viruseve që shkaktojnë pneumoni.
• Sistemi imunitar i dobësuar. Njerëzit që kanë HIV/AIDS, që kanë transplantuar organe, ose që marrin kimioterapi ose steroid afatgjatë janë në rrezik.

Komplikimet

Edhe me trajtim, disa njerëz me  simptomat nga pneumonia, veçanërisht ata në grupet me rrezik të lartë, mund të përjetojnë komplikime, duke përfshirë:

• Bakteret në qarkullimin e gjakut (bakteremia). Bakteret që hyjnë në gjak nga mushkëritë tuaja mund të përhapin infeksionin në organe të tjera, duke shkaktuar potencialisht dështimin e organeve.
• Vështirësi në frymëmarrje. Nëse pneumonia juaj është e rëndë ose keni sëmundje kronike të mushkërive, mund të keni probleme me frymëmarrjen e oksigjenit të mjaftueshëm. Ju mund të keni nevojë të shtroheni në spital dhe të përdorni një aparat oksigjenimi (ventilator) ndërsa mushkëritë tuaja shërohen.
• Akumulimi i lëngut rreth mushkërive (efuzioni pleural). Pneumonia mund të bëjë që lëngu të grumbullohet në hapësirën e hollë midis shtresave të indeve që mbulojnë mushkëritë dhe zgavrën e gjoksit (pleura). Nëse lëngu infektohet, mund t’ju duhet ta kulloni përmes një tubi në gjoks ose ta hiqni me operacion.
• Ulcera e mushkërive. Ulcera ndodh nëse qelbi formohet në një zgavër në mushkëri. Ulcera  zakonisht trajtohet me antibiotikë. Ndonjëherë, operacioni ose kullimi me një gjilpërë ose tub të gjatë të vendosur në ulcer është i nevojshëm për të hequr qelbin.

Parandalimi nga pneumonia dhe simptomat e saj

Për të ndihmuar në parandalimin e pneumonisë:

• Vaksinohuni. Vaksinat janë në dispozicion për të parandaluar simptomat nga pneumonia dhe gripi. Bisedoni me mjekun tuaj për marrjen e këtyre injeksioneve. Udhëzimet e vaksinimit kanë ndryshuar me kalimin e kohës, prandaj sigurohuni që të rishikoni statusin tuaj të vaksinimit me mjekun tuaj edhe nëse ju kujtohet që keni marrë më parë një vaksinë kundër pneumonisë.
• Sigurohuni që fëmijët të vaksinohen. Mjekët rekomandojnë një vaksinë të ndryshme të pneumonisë për fëmijët nën moshën 2 vjeç dhe për fëmijët e moshës 2 deri në 5 vjeç të cilët janë në rrezik të veçantë nga sëmundjet pneumokokale. Fëmijët që marrin pjesë në një qendër grupore të kujdesit për fëmijët duhet gjithashtu të marrin vaksinën. Mjekët rekomandojnë gjithashtu vaksina kundër gripit për fëmijët më të medhenj se 6 muaj.
• Praktikoni higjienë të mirë. Për të mbrojtur veten kundër infeksioneve të frymëmarrjes që ndonjëherë çojnë te simptomat nga pneumonia, lani duart rregullisht ose përdorni një dezinfektues të duarve me bazë alkooli.
• Mos pini duhan. Pirja e duhanit dëmton mbrojtjen natyrore të mushkërive tuaja kundër infeksioneve të frymëmarrjes.
• Mbani sistemin tuaj imunitar të fortë. Flini mjaftueshëm, ushtroni rregullisht dhe hani një dietë të shëndetshme.