Diabeti, çdo gjë që duhet të dini rreth tij

Llojet e Diabetit

Diabeti mellitus dhe shenjat e diabetit, të matur nga glicemia; njihet zakonisht si thjesht diabeti, është një sëmundje metabolike që shkakton sheqer të lartë në gjak. Hormoni i insulinës lëviz sheqerin nga gjaku, i cili matet nga glicemia, në qelizat tuaja për t’u ruajtur ose përdorur për energji.  Trupi juaj me diabet  mund të mos prodhojë mjaftueshëm insulin ose nuk mund të përdorë në mënyre efektive insulinën që prodhon.

Sheqeri i lartë i patrajtuar i gjakut nga shenjat e diabetit mund të dëmtojë nervat, sytë, veshkat dhe organet e tjera.

Ekzistojnë disa lloje të ndryshme të diabetit:

• Diabeti Tipi 1 është një sëmundje autoimune. Sistemi imunitar sulmon dhe shkatërron qelizat në pancreas, ku prodhohet insulina. Është akoma e paqartë se çfarë e shkakton atë. Rreth 10 % e njerëzve kanë këtë lloj diabeti.
• Diabeti Tipi 2 ndodh kur trupi juaj bëhet rezistent ndaj insulinës dhe sheqeri grumbullohet në gjak.
• Paradiabeti ndodh  kur sheqeri juaj në gjak është më i lartë se normalja, gjë që mund të kontrollohet nga glicemia, por nuk është mjaft i lartë për një diagnose të diabetit të Tipi 2.
• Diabeti i shtatzanisë është sheqeri i lartë në gjak gjatë shtatzanisë. Hormonet bllokuese të insulinës që prodhohen  nga placenta e shkaktojnë këtë lloj diabeti.

Një gjendje e rrallë e quajtur  diabet insipidus nuk ka të bëjë me diabet mellitus, megjithëse kanë emra të përngjashëm. Ajo është  një gjendje tjetër në të cilën veshkat tuaja derdhin shumë lëng nga trupi juaj.

Secili lloj nga shenjat e diabetit të matura nga glicemia ka simptoma, shkaqe dhe trajtime të veçanta.

Simptomat e Diabetit

Simptomat nga shenjat e diabetit shkaktohen nga rritja e sheqerit në gjak, e cila matet nga Glicemia.

Simptoma të Përgjithshme përfshijnë:

• Uria e shtuar
• Etja e shtuar
• Humbje peshe
• Urinimin i shpeshtë
• Shikim i paqartë
• Lodhje ekstreme
• Plagë që nuk shërohen

Simptomat tek burrat

Përvec simptomave të përgjithshme të diabetit, burrat me diabet mund të kenë një ulje të seksit, mosfunksionim erektil (ED) dhe force të dobët të muskujve.

Simptomat te gratë

Gratë me diabet mund të kenë gjithashtu simptoma të tilla si infeksion të traktit urinar, infeksion të tharmit dhe lëkurë të thatë shoqëruar me kruarje.

Simptomat sipas llojeve të diabetit

Diabeti Tipi 1

Simptomat mund të përfshijnë:

• Uri ekstreme
• Etje e shtuar
• Humbje peshe pa dëshirë
• Urinim i shpeshtë
• Shikim i paqartë
• Lodhje

Si rezultat, mund të ketë gjithashtu  edhe ndryshime të humorit.

Diabeti Tipi 2

Simptomat mund të përfshijnë:

• Uri e shtuar
• Etje e shtuar
• Urinim i shpeshtë
• Shikim i paqartë
• Lodhje
• Plagë që shërohen ngadalë

Dhe mund të shkaktojë gjithashtu infeksione të përsëritura.  Kjo ndodh sepse nivelet e larta të glukozës, që maten nga Glicemia, e bëjnë më të vështirë shërimin e plagëve.

Diabeti Gestacional

Shumica e grave me diabet gestacional nuk kanë asnjë simptomë. Gjendja e tyre shpesh zbulohet nga një test rutinor i sheqerit në gjak, Glicemia ose testit oral të tolerances së glukozës që kryhet zakonisht midis javëve 24 dhe 28 të shtatzanisë.

Në raste të rralla, një grua me diabet gestacional do të përjetojë gjithashtu rritje të etjes ose urisë.

Përfundimi

Simptomat e diabetit mund të jenë aq të lehta sa në fillim është e vështirë të dallohen.

Shkaqet e Diabetit

Secili prej llojeve të diabetit ka shkaqet e tij.

Diabeti Tipi 1

Mjekët nuk e dinë saktësisht se çfarë e shkakton diabetin Tipi 1. Edhe për disa arsye sistemi imunitar gabimisht sulmon dhe shkatërron qelizat beta që prodhojnë insulin në pankreas.

Edhe gjenet mund të luajnë rol tek disa njerëz. Gjithashtu është e mundur që një virus të ulë sistemin imunitar.

Diabeti Tipi 2

Diabeti Tipi 2 buron nga një  kombinim i faktorëve gjenetikë dhe të jetesës. Edhe të qenurit mbipeshë ose i shëndoshë rrit rrezikun tuaj. Mbipesha, veçanërisht, në bark i bën qelizat tuaja më rezistente ndaj efekteve të insulinës në sheqerin tuaj në gjak.

Si rezultat, kjo gjendje ekziston në familje. Anëtarët e familjes ndajnë gjenet që i bëjnë ata me gjasa më të larta për të marrë diabet të Tipi 2 dhe të jenë mbipeshë.

Diabeti Gestacional

Diabeti i shtatzanisë është rezultat i ndryshimeve hormonale gjatë shtatzanisë. Placenta prodhon hormone që i bëjnë qelizat e një gruaje shtatzanë më pak të ndjeshme ndaj efekteve të insulinës. Kjo mund të shkaktojë sheqer të lartë në gjak gjatë shtatzanisë.

Gratë që janë mbipeshë kur mbeten shtatzanë ose që shtojnë shumë peshë gjatë shtatzanisë kanë më shumë gjasa të shfaqin diabet gestacional.

Përfundimi

Si gjenet edhe faktorët mjedisore luajnë një rol në shfaqjen e diabetit.

Faktorët e rrezikut të diabetit

Gjenden disa faktorë që rrisin rrezikun tuaj për diabet.

Diabeti Tipi 1

Ju keni më shumë të ngjarë të merrni diabet të Tipi 1 nëse jeni fëmijë ose adoleshent, keni një prind ose vëlla ose motër me këtë gjendje ose keni disa gjene që lidhen me sëmundjen.

Diabeti Tipi 2

Rreziku juaj për diabet Tipi 2 rritet nëse:

• Janë mbipeshë
• Janë mbi 45 vjeç
• Kanë një prind ose vëlla ose motër me këtë gjendje
• Nuk janë fizikisht aktive
• Të pasurit diabet gestacional
• Ekziston prediabet
• Kanë presion të lartë të gjakut, kolesterol të lartë ose triglyceride t♪7 larta
• Kanë prejardhje afrikano-ameriakne, hispanike ose latino-amerikane, vendase të alaskës, ishullit të Paqësorit, Indian ameriakan ose aziatiko-amerikan

Diabeti Gestacional

Rreziku juaj për diabet gestacional rritet nëse:

• Jeni mbipeshë
• Jeni mbi moshën 25 vjeç
• Ka patur diabet gestacional gjatë një shtatzanie të kaluar
• Lindni një fëmijë mbi  4.08 kg
• Ekziston një histori familjare të diabetit Tipi 2
• Keni sindromen e vezoreve policistike (POCS)

Përfundimi

Familja juaj, ambjenti dhe kushtet e mëparshme mjekësore mund të ndikojnë në shfaqjen dhe zhvillimin e diabetit. 

Komplikacionet e Diabetit

Sheqeri i lartë në gjak dëmton organet dhe indet në të gjithë trupin tuaj. Sa më i lartë të jetë sheqeri në gjak dhe sa më gjatë të jetoni me të, aq më i lartë është rreziku për ndërlikime.

Komplikimet që lidhen me diabetin përfshijnë:

• Sëmundje të zemrës, sulm në zemër dhe goditje në tru
• Neuropati
• Nefropati
• Retinopati dhe humbje e shikimit
• Humbje të dëgjimit
• Dëmtimi i këmbëve  me infeksione dhe plagë që nuk shërohen
• Gjendje të lëkurës siç janë infeksionet bakteriale dhe kerpudhore
• Depression
• Çmenduri

Diabeti Gestacional

Diabeti i pakontrolluar i shtatzanisë mund të çojë në problem që prekin nënën dhe foshnjën. Komplikimet që prekin foshnjën mund të përfshijnë:

• Lindje e parakohshme
• Pesha më e lartë se normalja
• Rrezik i lartë pë diabet Tipi 2 me kalimin e viteve
• Sheqer i ulët në gjak
• Verdhëz
• Lindje e vdekur

Nëna mund të ketë komplikime të tilla si  presioni i lartë i gjakut ose diabet Tipi 2. Edhe ajo mund të dërgojë në lindje çezariane e cila zakonisht quhet seksion C.

Rreziku i nënës për diabet gestacional për shtatzanitë e ardhshme gjithashtu rritet.

Përfundimi

Diabeti mund të çojë në komplikime serioze mjekësore. Por ju mund t’a menaxhoni gjendjen me ilaçe, duke e parandaluar nëpërmjet testit Glicemia dhe ndryshimit të mënyrës së jetesës.

Trajtimi i Diabetit

Mjekët trajtojnë diabetin me disa ilaçe të ndryshme. Disa nga këto ilaçe merren nga goja, ndërsa të tjerat janë në dispozicion si injeksione.

Diabeti Tipi 1

Insulina është trajtimi kryesor për diabetin e Tipi 1. Ajo zëvendëson hormonin që trupi juaj nuk është në gjendje ta prodhojë më.

Ekzistojnë katër lloje insulinash që përdoren më shpesh. Ata janë diferencuar nga sa shpejt reagojnë dhe sa zgjasin efektet e tyre:

• Të shpejta; fillon të funksionojë brenda 15 minutash dhe efektet e saj zgjasin 3-4 orë.
• Të shkurtëra; fillon të funksionojë brenda 30 minutave dhe zgjat 6-8 orë.
• Të ndërmjetme; fillon të funksionojë brenda 1-2 orë dhe zgjat 12-18 orë.
• Të gjata; fillon të funksionojë disa orë pas injektimit dhe zgjat 24 orë më gjatë.

Diabeti Tipi 2

Dieta dhe ushtrimet fizike mund të ndihmojnë disa njerëz të menaxhojnë diabetin e Tipi 2. Nëse ndryshimet në stilin e jetës nuk janë të mjaftueshme për të ulur sheqerin në gjak, do të duhet të merrni ilaçe.

Këto barna ulin sheqerin në gjak në mënyra të ndryshme.

Diabeti Gestacional

Do të duhet të monitoroni nivelin e sheqerit në gjak disa herë në ditë gjatë shtatzanisë. Nëse është i lartë, ndryshimet në dietë dhe ushtrimet mund të jenë të mjaftueshme ose jo për ta ulur atë.

Sipas klinikës Mayo, rreth 10-20% e grave me diabet gestacional do të kenë nevojë për insulinë për të ulur sheqerin në gjak, matja e të cilës bëhet nga glicemia. Insulina është e sigurt për foshnjën në rritje.

Përfundimi

Qetësuesit ose kombinimi i ilaçeve që mjeku juaj përshkruan do të varet nga lloji i diabetit që keni- dhe shkaku i tij.

Diabeti dhe Dieta

Ushqimi i shëndetshëm është një pjesë qendrore e menaxhimit të diabetit. Në disa raste, ndryshimi i dietës suaj  mund të jetë i mjaftueshëm për të kontrolluar sëmundjen.

Diabeti Tipi 1

Niveli i sheqerit në gjak, i matshëm nga glicemia, rritet ose zvogëlohet bazuar në llojet e ushqimeve që merrni. Ushqimet me niseshte ose sheqer bëjnë që nivelet e sheqerit në gjak të rriten me shpejtësi. Por proteina dhe yndyra shkaktojnë rritje më graduale.

Ekipi juaj mjekësor mund t’ju rekomandojë që të kufizoni sasinë e karbohidrateve që hani çdo ditë.Edhe ju duhet të ekuilibroni marrjen e karbohidrateve me dozat tuaja të insulinës.

Punoni me një dietolog që mund t’ju ndihmojë të hartoni një plan ushqimi për diabetin. Marrja e sasisë së duhur të proteinave, yndyrës dhe karbohidrateve mund t’ju ndihmojë të kontrolloni sheqerin në gjak.

Diabeti Tipi 2

Ngrënia e llojeve të duhura të ushqimeve mund të kontrollojë sheqerin në gjak, ose mund të bëni glicemia dhe t’ju ndihmojë të humbni ndonjë peshë të tepërt.

Numërimi i karbohidrateve është një pjesë e rëndësishme e të ngrënit për diabetin Tipi 2. Por një dietolog mund t’ju ndihmojë të kuptoni sa gramë karbohidrate duhet të hani në çdo vakt.

Në mënyrë që të mbani nivelet e sheqerit në gjak të qëndrueshëm, të cilat i kontrolloni nga glicemia, përpiquni të hani vakte të vogla gjatë gjithë ditës. Edhe theksoni ushqime të shëndetshme si :

• Frutat
• Perimet
• Drithërat integrale
• Protein pa dhjamë si shpendët dhe peshqit
• Yndyrna të shëndetshme si vaji i ullirit dhe arrat

Por, disa ushqime të tjera mund të dëmtojnë përpjekjet  për të mbajtur nën kontroll sheqerin në gjak.

Diabeti Gestacional

Të hash një dietë të mire-ekuilibruar është e rëndësishme si për ty ashtu edhe për fëmijën gjatë këtyre nëntë  muajve. Edhe bërja e zgjedhjeve të duhura të ushqimit mund t’ju ndihmojë të shmangni ilaçet për diabetin.

Shikoni madhësitë e porcionit tuaj dhe kufizoni ushqimet me sheqer ose kripë. Edhe pse ju duhet pak sheqer për të ushqyer foshnjën tuaj në rritje, duhet të shmangni ngrënien në sasi të lartë.

Por merrni parasysh të bëni një plan ushqimi me ndihmën e një dietologu ose nutricionisti. Ata do të sigurojnë që dieta juaj të ketë përzierjen e duhur të makroelementëve.

Diagnoza e Diabetit

Kushdo ka simptoma të diabetit ose rrezikon nga sëmundja duhet të testohet nga Glicemia. Gratë testohen në mënyrë rutinore për  diabet gestacional gjatë tremujorit të dytë ose të tretë të shtatzanisë.

Mjekët përdorin këto teste të gjakut për të diagnostikuar  prediabetin dhe diabetin:

• Testi i glukozës plazmatike në agjërim (FPG)  mat sheqerin tuaj në gjak pasi të keni agjëruar për 8 orë.
• Testi A1C ofron një pamje të niveleve të sheqerit në gjak gjatë tre muajve  të mëparshëm.

Për të diagnostikuar diabetin gestacional, mjeku juaj do të testojë nivelet e sheqerit në gjak midis javëve 24-28 të shtatzanisë.

• Gjatë testit të sfidës së glukozës, sheqeri juaj kontrollohet një orë pasi të keni pirë një lëng me sheqer.
• Gjatë testit të tolerances ndaj glukozës 3-orësh, sheqeri në gjak kontrollohet pasi të keni agjëruar brenda natës dhe më pas pini një lëng  me sheqer.

Sa më herët të diagnostikoheni me diabet, aq më shpejt mund të filloni trajtimin.

Parandalimi i Diabetit

Diabeti Tipi 1 nuk mund të parandalohet sepse është shkaktuar nga një problem në sistemin imunitar. Disa shkaqe të diabetit Tipi 2, të tilla si gjenet ose mosha juaj, nuk janë gjithashtu nën kontrollin tuaj.

Megjithatë shumë faktorë të tjerë të rrezikshëm  dhe shenjat e diabetit janë të kontrollueshëm. Shumica e strategjive të parandalimit të diabetit përfshijnë rregullime të thjeshta në dietën tuaj dhe rutinën e palestrës.

Por nëse jeni diagnostikuar me prediabet, këtu janë disa gjëra që mund të bëni për të vonuar ose parandaluar diabetin Tipi 2:

• Bëni të paktën 150 minuta në javë ushtrime aerobike, të tilla si ecja ose çiklizmi.
• Ndërprisni yndyrnat e ngopura  sëbashku me karbohidratet e rafinuara nga dieta juaj.
• Hani më shumë fruta, perime dhe drithëra.
• Hani racione më të vogla.
• Mundohuni të humbni 7% të peshës suaj trupore nëse jeni mbipeshë ose të shëndoshë.

Këto nuk janë mënyrat e vetme për të parandaluar shenjat e diabetit të matura nga glicemia.

Diabeti në Shtatzani

Gratë që nuk kanë pasur kurrë diabet mund të zhvillojnë paritur diabet gestacional në shtatzani. Hormonet e prodhuara nga placenta mund t’a bëjnë trupin tuaj më rezistent ndaj efekteve të insulinës.

Disa gra që kishin diabet para se të ngjizin një fëmijë e mbartin  atë me vete  në shtatzani. Ky quhet diabet para-gestacional.

Diabeti i shtatzanisë duhet të zhduket pasi të keni lindur, por rrit ndjeshëm rrezikun tuaj për t’u sëmurë me diabet më vonë.

Rreth gjysma e grave me diabet gestacional do të shfaqin diabet Tipi 2  brenda 5-10 vjet pas lindjes, sipas Federatës Ndërkombëtare të Diabetit (IDF).

Të kesh diabet gjatë shtatzanisë mund të  çojë në komplikime për të porsalindurin tënd, të tilla si verdhëz ose probleme me frymëmarrjen.

Nëse jeni diagnostikuar me diabet para ose gjatë shtatzanisë, do t’ju duhet një monitorim i veçantë për të parandaluar komplikimet.

Diabeti tek fëmijët

Fëmijët mund të marrin diabet Tipi 1 dhe 2. Kontrolli i sheqerit në gjak veçanërisht i rëndësishëm tek të rinjtë, sepse sëmundja mund të dëmtojë organe të rëndësishme si zemra dhe veshkat.

Diabeti Tipi 1

Forma autoimmune e diabetit shpesh fillon në fëmijëri. Një nga simptomat kryesore është rritja e urinimit. Fëmijët me diabet Tipi 1 mund të fillojnë të lagin shtratin pasi të jenë trajnuar në tualet.

Etja e tepërt, lodhja dhe uria janë gjithashtu shenjat e diabetit të matura nga glicemia. Mjaft e rëndësishme është që fëmijët me diabet Tipi 1 të trajtohen menjëherë. Sëmundja mund të shkaktojë sheqer të lartë të gjakut dhe dhidrim, të cilat mund të jenë urgjenca mjekësore.

Diabeti Tipi 2

Diabeti Tipi 1 quhej “diabeti i mitur” sepse Tipi 2 ishte shumë i rrallë tek fëmijët. Por tani që më shumë fëmijët janë mbipeshë ose obezë, diabeti Tipi 2 po bëhet gjithnjë e më i zakonshëm në këtë grupmoshë.

Rreth 40% e fëmijëve me diabet Tipi 2 nuk kanë shenjat e diabetit të matura nga glicemia, sipas klinikës Mayo. Sëmundja shpesh diagnostikohet gjatë një provimi fizik.

Diabeti Tipi 2 i patrajtuar mund të shkaktojë  komplikime gjatë gjithë jetës, duke përfshirë sëmundje të zemrës, të veshkave dhe verbëri. Dhe ushqimi dhe ushtrimet e shëndetshme mund t’a ndihmojnë fëmijën tuaj të menaxhojë sheqerin në gjak, shenjat e diabetit të cilat mund t’a matin nga glicemia, dhe të parandalojë këto probleme.

Si rezultat, diabeti Tipi 2 është më i përhapur se kurrë tek të rinjtë.

Përmbledhje

Disa lloje të diabetit- si Tipi 1- shkaktohen nga faktorë që janë jashtë kontrollit tuaj. Të tjerët- si Tipi 2- mund të parandalohen me zgjedhje më të mira të ushqimit, rritje të aktivitetit dhe humbje peshe.

Si edhe diskutoni rreziqet e mundshme të diabetit me mjekun tuaj. Nëse jeni në rrezik, bëni testimin e sheqerit në gjak, Glicemia dhe ndiqni këshillën e mjekut tuaj për menaxhimin e sheqerit në gjak.