Kanceri i Gjirit – Simptomat dhe shkaqet

Përmbledhje

Kanceri i gjirit formohet në qelizat e gjinjve.

Pas kancerit të lëkurës, ai i gjirit është më i  zakonshëm tek gratë në Shtetet e Bashkuara. Kanceri i gjirit mund të ndodhë si tek burrat edhe tek gratë.

Mbështetja e konsiderueshme për ndërgjegjësimin e kancerit të gjirit dhe fondet kërkimore kë ndihmuar në krijimin e përparësive në diagnostikimin dhe trajtimin e kancerit të gjirit. Shkall e mbijetesës së kancerit të gjirit është rritur. Numri i vdekjeve që lidhen me këtë sëmundje është në rënie të vazhdueshme, kryesisht për shkak të zbulimit të hershëm, qasjes së re të personalizuar ndaj trajtimit si dhe kuptimi i detajuar i sëmundjes.

Llojet e kancerit të gjirit

• Angiosarkoma
• Karcinoma duktale in situ (DCIS)
• Kanceri inflamator i gjirit
• Karcinoma lobulare invazive
• Karcinoma lobulare in situ (LCIS)
• Kanceri i gjirit te meshkujt
• Sëmundja e Paget e gjirit
• Kanceri i përsëritur i gjirit

Simptomat dhe Shkaqet

Shenjat dhe simptomat e kancerit të gjirit përfshijnë:

• Një gungë ose trashje të gjirit që ndihet ndryshe nga indet përreth.
• Ndryshimi në madhësinë formën ose pamjen e gjirit
• Ndryshime në lëkurën mbi gji, si gropëzim
• Një flluskë e re
• Cipë, shkallëzim, krijim i koreve ose rënie të lëkurës së zones së pigmentuar që rrethon thithkën ose lëkurën e gjirit.
• Skuqje ose gropëzim i lëkurës mbi gjoksin tuaj, si lëkura e një portokalli

Kanceri i gjirit: Shkaqet

Mjekët e dinë që kanceri i gjirit ndodh kur disa qeliza të tij fillojnë të rriten jo në mënyrën e duhur. Këto qeliza ndahen më shpejt sesa ato të shëndetshmet duke formuar një masë. Qelizat mund të përhapen përmes gjirit tuaj në nyjet limfatik ose në pjesë të tjera të trupit.

Kanceri i gjirit më së shumti fillon me qelizat në kanalet prodhuese të qumështit. Kanceri i gjirit gjithashtu mund të fillojë në indin gjëndror të quajtur lobulet ose në indet e tjera të tij.

Studiuesit kanë identifikuar faktorë hormonalë, të stilit të jetesës dhe mjedisit që mund të rrisin rrezikun e kancerit të gjirit. Por nuk është e qartë pse disa njerëz që nuk kanë faktorë rreziku shfaqin kancer. Është e mund që kanceri i gjirit të shkaktohet nga një ndërveprim midis gjenetikës dhe mjedisit.

Kanceri i gjirit i trashëguar

Mjekët vlerësojnë se rreth 5-10% e kancerit të gjirit lidhen megabime gjenetike të kaluara nëpër brezat e një familjeje.

Janë identifikuar një numër gjenesh të trashëguara  që rrisin gjasat për kancer gjiri. Më të njohurat janë  Gjeni i kancerit të gjirit 1 dhe 2. Të dyja këto rrisin ndjeshëm rrezikun e kancerit të gjirit dhe vezoreve.

Nëse keni një histori familjare kanceri gjiri ose kancerëve të tjerë, mjeku juaj mund të rekomandojë një test gjaku për të nihmuar në identifikimin e mutacioneve specifike ne BRCA ose gjenet e tjera që janë duke kaluar në familjen tuaj.

Kini parasysh t’i kërkoni mjekut tuaj një referim tek një këshillues gjenetik, i cili mund të rishikojë historinë shëndetësore të familjes tuaj. Një këhilltar gjenetik gjisthashtu mund të diskutojë përfitimet, rreziqet dhe kufizimet për t’ju ndihmuar në vendimmarrjen e përbashkët.

Faktorët e rrezikut

Një faktor rreziku i kancerit të gjirit është ajo çfarë e bën më të mundshën një kancer gjiri. Por të paturit e një ose më shumë faktorësh rreziku nuk do të thotë që do të shfaqësh kancer gjiri domosdoshmërisht. Shumë femra që shfaqin kancer gjiri nuk kanë faktorë të njohur të rrezikut.

Faktorët që shoqërohen me një rrezik në rritje të kancerit të gjirit përfshijnë:

Parandalimi

Bërja e ndryshimeve në përditshmërinë tuaj mund të ndihmojë në uljen e rrezikut nga kanceri i gjirit. Mundohuni të:

• Pyesni mjekun tuaj për shqyrtimin nga kanceri i gjirit. Diskutoni me mjekun tuaj kur të nisni mamografitë dhe analizat klinike. Flisni me të rreth përfitimeve dhe rreziqeve të ekzaminimit. Së bashku mund të vendosni për strategjitë më të mira parandaluese ose trajtuese.
• Bëhuni të njohur me gjinjtë tuaj përmes vetë-provimit të gjirit nga ndërgjegjësimi rreth tij. Nëse ka ndonjë ndryshim të ri, gunga ose shenja të tjera të pazakonta bisedoni menjëherë me mjekun. Ndërgjegjësimi i gjirit nuk mund të parandalojë kancerin e gjirit por mund t’ju ndihmojë të kuptoni ndryshimet normale ose shenjat e pazakonta.
• Pini alkol sa më pak, pothuajse fare. Kufizoni sasinë e alkolit që konsumoni. Në rast se dëshironi t’a pini vetëm një pije në ditë.
• Ushtroni gjatë gjithë javës. Synoni të paktën 30 minuta aktivitet fizik në shumicën e ditëve të javës. Nëse nuk keni qënë aktiv kohët e fundit, pyesni mjekun tuaj dhe filloni ngadalë.
• Kufizoni terapinë e hormoneve pas menopausës. Terapia e kombinuar e hormoneve mund të rrisë rrezikun nga kanceri i gjirit. Flisni me mjekun tuaj për të mirat dhe të këqijat e saj
• Mbani një peshë të shëndetshme. Nëse pesha juaj është e shendetshme mbajeni atë. Nëse ju duhet të humbisni peshë, konsultohuni me mjekun tuaj për strategjitë e mundshme. Ulni numrin e kalorive që konsumoni. Rrisni aktivitetin fizik.
• Zgjidhni një dietë të shëndetshme. Gratë që konsumojnë dietë mesdhetare të plotësuar me vaj ulliri ekstra të virgjër dhe arra të përziera ulin rrezikun e kancerit të gjirit. Dieta mesdhetare përqëndrohet kryesisht në ushqime me bazë bimore si frutat, perimet, drithërat, bishtajoret dhe arrat. Njerëzit që njdekin një dietë të tillë zgjedhin yndyra të shëndetshme në vend të mishit të kuq.

Reduktimi i rrezikut të kancerit të gjirit për gratë me një rrezik të lartë

Nëse mjeku juaj ka vlerësuar historinë tuaj familjare dhe ka përcaktuar që keni faktorë të tjerë, si gjendja prekanceroze e gjirit, që rrisin rrezikun e kancerit të gjirit, mund të diskutoni mundësi për të zvogëluar rrezikun tuaj,nëpërmjet:

• Ilaçe parandaluese. Ilaçet bllokuese të estrogjenit, të tilla si moduluesit selektivë të receptorëve të estrogjenit dhe frenuesit e aromatazës, zvogëlojnë rrezikun e kancerit të gjirit tek grate. Këto ilaçe mbartin një rrezik të efekteve anësore, kështu që mjekët i rezervojnë këto ilaçe për gratë që kanë një rrezik shumë të lartë të kancerit të gjirit. Diskutoni mbi përfitimet dhe rreziqet me mjekun tuaj.
• Kirurgji parandaluese. Gratë me një rrezik shumë të lartë të kancerit të gjirit mund të zgjedhin të heqin gjoksin e tyretë shëndetshëm në mënyrë kirurgjikale (mastektomia profilaktike). Ata gjithashtu mund të zgjedhin heqjen e vezoreve të shëndetshme (ooforektomia profilaktike) për të zvogëluar rrezikun e kancerit të gjirit dhe vezoreve.

Diagnostifikimi dhe Trajtimi

Testet dhe procedurat e përdorura për t’u diagnostikuar nga kanceri i gjirit përfshijnë:

• Provimi i gjirit. Mjeku juaj do të kontrollojë të dy gjinjtë tuaj dhe nyjet limfatike në sqetull, duke ndjerë ndonjë gunga ose anomali të tjera.
• Mamografia. Ajo është një rreze X e gjirit. Zakonisht përdoret për t’u kontrolluar kanceri i gjirit. Nëse zbulohet një anomali në një mamografi depistuese, mjeku juaj mund të rekomandojë një mamografi diagnostike për të vlerësuar më tej atë anomali.
• Ekografia e gjirit. Ultratingulli përdor valët e zërit për të prodhuar imazhe të strukturave thellë brenda trupit. Ekografia mund të përdoret për të përcaktuar nëse një gungë e re e gjirit është një masë e ngurtë ose një cist i mbushur me lëng.

Diagnoza të tjera

• Heqja e një mostre të qelizave të gjirit për testim (biopsi). Biopsia është mënyra e vetme përfundimtare për të bërë një diagnozë te kanceri i gjirit. Gjatë një biopsie, mjeku juaj përdor një pajisje të specializuar për gjilpërë të udhëhequr nga rrezet X ose një provë tjetër e imazhit për të nxjerrë një bërthamë të indeve nga zona e dyshimtë. Shpesh, një shënues i vogël metali lihet në vendin brenda gjirit tuaj, në mënyrë që zona të mund të identifikohet lehtësisht në testet e ardhshme të imazhit. Mostrat e biopsisë dërgohen në një laborator për analiza ku ekspertët përcaktojnë nëse qelizat janë kancerogjene. Një mostër biopsie është analizuar gjithashtu për të përcaktuar llojin e qelizave të përfshira te kanceri i gjirit, agresivitetin (shkallën) e kancerit dhe nëse qelizat kancerogjene kanë receptorë të hormoneve ose receptorë të tjerë që mund të ndikojnë në mundësitë tuaja të trajtimit.

• Imazhe rezonancë magnetike të gjirit (MRI). Një makinë MRI përdor një magnet dhe valë radio për të krijuar fotografi të brendshme të gjirit tuaj. Para një MRI të gjirit, ju merrni një injeksion të bojës. Ndryshe nga llojet e tjera të testeve të imazhit, një MRI nuk përdor rrezatim për të krijuar imazhet.

Testet dhe procedurat e tjera mund të përdoren në varësi të situatës tuaj.

Fazat te kanceri i gjirit

Pasi mjeku juaj të ketë diagnostikuar kancerin tuaj të gjirit, ai ose ajo punon për të përcaktuar shkallën (fazën) e kancerit tuaj. Faza e kancerit tuaj ndihmon në përcaktimin e prognozës tuaj dhe opsionet më të mira të trajtimit.

Informacioni i plotë në lidhje me fazën e kancerit tuaj mund të mos jetë i disponueshëm derisa të bëni operacionin nga kanceri i gjirit.

Testet dhe procedurat e përdorura për fazën te kanceri i gjirit mund të përfshijnë:

• Testet e gjakut, të tilla si një analizë e plotë e gjakut
• Mamografia e gjirit tjetër për të kërkuar shenja të kancerit
• MRI e gjirit
• Skanimi i kockave
• Tomografia e kompjuterizuar (CT)
• Të skanuarit e tomografisë së emisioneve pozitronike (PET)

Jo të gjitha gratë do të kenë nevojë për të gjitha këto teste dhe procedura. Mjeku juaj zgjedh testet e duhura bazuar në rrethanat tuaja specifike dhe duke marrë parasysh simptomat e reja që mund të përjetoni.

Fazat te kanceri i gjirit variojnë nga 0 në IV me 0 që tregon kancer që nuk është invaziv ose përmbahet në kanalet e qumështit. Kanceri i gjirit i fazës IV, i quajtur ndryshe kancer gjiri metastatik, tregon kancer që është përhapur në zona të tjera të trupit.

Faza e kancerit të gjirit gjithashtu merr parasysh shkallën e kancerit tuaj; prania e shënuesve të tumorit, siç janë receptorët e estrogjenit, progesteronit; dhe faktorët e përhapjes.

Trajtimi nga kanceri i gjirit

Mjeku juaj përcakton opsionet tuaja të trajtimit nga kanceri i gjirit bazuar në llojin tuaj të kancerit të gjirit, fazën dhe shkallën, madhësinë e tij dhe nëse qelizat e kancerit janë të ndjeshme ndaj hormoneve. Mjeku juaj gjithashtu merr parasysh shëndetin tuaj të përgjithshëm dhe preferencat tuaja.

Shumica e grave i nënshtrohen operacionit për kancer të gjirit dhe shumë gjithashtu marrin trajtim shtesë pas operacionit, të tilla si kimioterapia, terapia e hormoneve ose rrezatimi. Kimioterapia mund të përdoret gjithashtu para operacionit në situata të caktuara.

Ka shumë mundësi për trajtimin nga kanceri i gjirit dhe ju mund të ndiheni të mbingarkuar ndërsa merrni vendime komplekse në lidhje me trajtimin tuaj. Merrni parasysh të kërkoni një mendim të dytë nga një specialist i gjirit në një qendër ose klinikë të gjirit. Flisni me gra të tjera që janë përballur me të njëjtin vendim.

Kirurgjia e kancerit të gjirit

Operacionet e përdorura për të trajtuar kancerin e gjirit përfshijnë:

• Heqja e kancerit të gjirit . Gjatë një lumpektomie, e cila mund të quhet operacioni për ruajtjen e gjirit ose prerje e gjerë lokale, kirurgu heq tumorin dhe një diferencë të vogël të indeve të shëndetshme përreth.

• Heqja e të gjithë gjirit . Ajo është një operacion për të hequr të gjithë indin tuaj të gjirit. Ajo heq të gjithë indin e gjirit – lobulet, kanalet, indin yndyror dhe disa lëkurë, përfshirë thithin dhe areolën. Mastektomia që kursen lëkurën dhe që nuk kursen thithkat janë operacione gjithnjë e më të zakonshme për kancerin e gjirit.

• Heqja e një numri të kufizuar të nyjeve limfatike. Për të përcaktuar nëse kanceri është përhapur në nyjet tuaja limfatike, kirurgu juaj do të diskutojë me ju rolin e heqjes së nyjeve limfatike që janë të parat që marrin kullimin limfatik nga tumori juaj.Nëse nuk gjendet kancer në ato nyje limfatike, shansi për të gjetur kancer në ndonjë nga nyjet limfatike të mbetura është i vogël dhe asnjë nyje tjetër nuk duhet të hiqet.

• Heqja e disa nyjeve limfatike. Nëse kanceri gjendet në nyjet limfatike të sentinelit, kirurgu juaj do të diskutojë me ju rolin e heqjes së nyjeve limfatike shtesë në sqetullën tuaj.
• Heqja e të dy gjinjve. Disa gra me kancer në njërin gji mund të zgjedhin heqjen e gjirit tjetër (të shëndetshëm) nëse kanë një rrezik shumë të rritur të kancerit në gjirin tjetër për shkak të një predispozite gjenetike ose historie të fortë familjare.

Rreziqet e kirurgjisë nga kanceri i gjirit

Shumica e grave me kancer të gjirit në njërin gji nuk do të zhvillojnë kurrë kancer në gjirin tjetër. Diskutoni për rreziqet e kancerit të gjirit me mjekun tuaj, së bashku me përfitimet dhe rreziqet e kësaj procedure.

Komplikimet e operacionit te kanceri i gjirit varen nga procedurat që zgjidhni. Kirurgjia e kancerit të gjirit mbart rrezikun e dhimbjes, gjakderdhjes, infeksionit dhe ënjtjes së krahut.

Ju mund të zgjidhni të bëni rindërtimin e gjirit pas operacionit. Diskutoni mbi opsionet dhe preferencat tuaja me kirurgun tuaj.

Merrni parasysh një referim tek një kirurg plastik para operacionit tuaj te kanceri i gjirit. Mundësitë tuaja mund të përfshijnë rindërtimin me një implant të gjirit (silikoni ose uji) ose rindërtimin duke përdorur indet tuaja. Këto operacione mund të kryhen në kohën e mastektomisë tuaj ose në një datë të mëvonshme.

Terapia rrezatuese te kanceri i gjirit

Përdor rrezet e energjisë me fuqi të lartë, të tilla si rrezet X dhe protonet, për të shkatërruar qelizat kancerogjene. Ajo bëhet zakonisht duke përdorur një makinë të madhe që synon rrezet e energjisë në trupin tuaj. Por rrezatimi mund të bëhet edhe duke vendosur material radioaktiv brenda trupit tuaj.

Rrezatimi i rrezeve të jashtme të të gjithë gjirit përdoret zakonisht pas një lumpektomie. Brakiterapia e gjirit mund të jetë një opsion pas një lumpectomy nëse keni një rrezik të ulët të përsëritjes së kancerit.

Mjekët gjithashtu mund të rekomandojnë terapi rrezatimi në murin e gjoksit pas një mastektomi për kancere më të mëdha të gjirit ose kancere që janë përhapur në nyjet limfatike.

Rrezatimi te kanceri i gjirit mund të zgjasë nga tre ditë deri në gjashtë javë, në varësi të trajtimit. Një mjek që përdor rrezatim për të trajtuar kancerin përcakton se cili trajtim është më i miri për ju bazuar në situatën tuaj, llojin e kancerit dhe vendndodhjen e tumorit tuaj.

Efektet anësore të terapisë rrezatuese përfshijnë lodhjen dhe një skuqje të kuqe, si djegia nga dielli, ku rrezatimi synon. Indet e gjirit gjithashtu mund të duken të fryra ose më të forta. Rrallë mund të ndodhin probleme më serioze, siç janë dëmtimi i zemrës ose mushkërive ose, shumë rrallë, i kancerit të dytë në zonën e trajtuar.

Kimioterapia si kurim te kanceri i gjirit

Kimioterapia përdor ilaçe për të shkatërruar qelizat me rritje të shpejtë, siç janë qelizat kancerogjene. Nëse kanceri juaj ka një rrezik të lartë të kthimit ose përhapjes në një pjesë tjetër të trupit tuaj, mjeku juaj mund të rekomandojë kimioterapi pas operacionit për të ulur mundësinë që kanceri të përsëritet.

Kimioterapia ndonjëherë jepet para operacionit në gratë me tumore më të mëdha të gjirit. Qëllimi është të zvogëlohet një tumor në një madhësi që e bën më të lehtë heqjen me operacion.

Kimioterapia përdoret gjithashtu në gratë, kanceri i të cilave është përhapur tashmë në pjesë të tjera të trupit. Kimioterapia mund të rekomandohet që të përpiqeni të kontrolloni dhe të ulni simptomat që shkakton kanceri.

Efektet anësore të kimioterapisë varen nga barnat që merrni. Zakonisht përfshijnë rënie të flokëve, të përziera, të vjella, lodhje dhe një rrezik në rritje të zhvillimit të një infeksioni. Ato mund të përfshijnë menopauzë të parakohshme, infertilitet, dëmtim të zemrës dhe veshkave, dëmtime nervore dhe, shumë rrallë, kancer të qelizave të gjakut.

Terapia hormonale

Terapia hormonale përdoret për të trajtuar kanceret e gjirit që janë të ndjeshëm ndaj hormoneve. Mjekët u referohen këtyre si kancer të receptorit estrogjen pozitiv dhe receptor progesteronit pozitiv.

Terapia hormonale mund të përdoret para ose pas operacionit ose gjatë trajtimeve të tjera për të zvogëluar mundësinë e kthimit të kancerit tuaj. Nëse kanceri i gjirit është përhapur tashmë, terapia hormonale mund të tkurret dhe ta kontrollojë atë.

Trajtimet që mund të përdoren në terapinë hormonale përfshijnë:

• Medikamente që bllokojnë lidhjen e hormoneve me qelizat kancerogjene
• Medikamente që ndalojnë trupin të bëjë estrogjen pas menopauzës
• Kirurgji ose ilaçe për të ndaluar prodhimin e hormoneve në vezore

Efektet anësore të terapisë hormonale varen nga trajtimi juaj specifik, por mund të përfshijnë flakërime, djersitje natën dhe thatësi të vaginës. Efektet anësore më serioze përfshijnë rrezikun e hollimit të kockave dhe mpiksjen e gjakut.

Barna të synuara të terapisë

Trajtimet e synuara të ilaçeve sulmojnë anomalitë specifike brenda qelizave kancerogjene. Si shembull, disa ilaçe të terapisë së synuar përqendrohen në një proteinë që disa qeliza te kanceri i gjirit mbiprodhojnë, të quajtur receptori i faktorit të rritjes epidermale njerëzore. Proteina ndihmon qelizat e kancerit të gjirit të rriten dhe mbijetojnë. Duke synuar qelizat që prodhojnë sasi të mëdha të kësaj proteine, ilaçet mund të dëmtojnë qelizat kancerogjene duke kursyer qelizat e shëndetshme.

Qelizat tuaja kanceroze mund të testohen për të parë nëse mund të përfitoni nga ilaçet e terapisë në shënjestër. Disa ilaçe përdoren pas operacionit për të zvogëluar rrezikun që kanceri të kthehet. Të tjerët përdoren në rastet e kancerit të përparuar të gjirit për të ngadalësuar rritjen e tumorit.

Imunoterapia

Imunoterapia përdor sistemin tuaj imunitar për të luftuar kancerin. Sistemi imunitar që lufton sëmundjen e trupit tuaj nuk mund të sulmojë kancerin tuaj sepse qelizat kancerogjene prodhojnë proteina që verbojnë qelizat e sistemit imunitar. Imunoterapia funksionon duke ndërhyrë në atë proces.

Imunoterapia mund të jetë një opsion nëse keni kancer të gjirit tre-negativ, që do të thotë se qelizat kancerogjene nuk kanë receptorë të estrogjenit, progesteronit. Për kancerin e gjirit të trefishtë negativ, imunoterapia është e kombinuar me kimioterapinë për të trajtuar kancerin e avancuar që përhapet në pjesë të tjera të trupit.

Kujdes mbështetës

Kujdesi mbështetës është kujdes mjekësor i specializuar që përqendrohet në sigurimin e lehtësimit nga dhimbja dhe simptomat e tjera të një sëmundjeje të rëndë. Specialistët e kujdesit mbështetës punojnë me ju, familjen tuaj dhe mjekët tuaj të tjerë për të siguruar një shtresë shtesë të mbështetjes që plotëson kujdesin tuaj të vazhdueshëm. Ai mund të përdoret gjatë kryerjes së trajtimeve të tjera agresive, të tilla si operacioni, kimioterapia ose rrezatimi.

Kur përdoret kujdes mbështetës së bashku me të gjitha trajtimet e tjera të përshtatshme, njerëzit me kancer mund të ndihen më mirë dhe të jetojnë më gjatë.

Kujdesi mbështetës sigurohet nga një ekip mjekësh, infermierësh dhe profesionistësh të tjerë të trajnuar posaçërisht. Ekipet e kujdesit synojnë të përmirësojnë cilësinë e jetës për njerëzit me kancer dhe familjet e tyre. Kjo formë e kujdesit ofrohet së bashku me trajtime kurative ose të tjera që mund të merrni.