Shëndeti
Sistemi imunitar i shpjeguar
- Infeksioni mikrobial & Sistemi imunitar
- Pjeset perberese
- Mbrojtes te tjere
- Ethet
- Crregullimet e zakonshme
- Imunizimi
Sistemi imunitar përbëhet nga organe të veçanta, qeliza dhe kimikate që luftojnë infeksionin dhe mikrobet. Pjesët kryesore të tij janë: qelizat e bardha të gjakut, antitrupat, Komplementi , sistemi limfatik, shpretka, timusi dhe palca e kockave. Këto janë pjesët e sistemit imunitar që luftojnë në mënyrë aktive infeksionin.
Infeksioni mikrobial dhe sistemi imunitar
Sistemi imunitar mban një provë për çdo mikrob që ka luftuar ndonjëherë, në llojet e qeliza të bardha të gjakut të njohura si qeliza të kujtesës. Kjo do të thotë se ai mund t’a njohë dhe shkatërrojë mikrobin shpejt nëse hyn përsëri në trup, para se të shumohet dhe t’ju bëjë të ndiheni sëmurë.
Disa infeksione si gripi dhe ftohja e zakonshme duhet të luftohen shumë herë nga sistemi imunitar sepse kaq shumë viruse të ndryshme ose lloje të njëjta mund të shkaktojnë këto sëmundje. Kapja e një të ftohure ose gripi nga një virus nuk ju jep imunitet ndaj të tjerëve.
Pjesët kryesore te sistemi imunitar
Ato përfshijnë:
- Qelizat e bardha të gjakut
- Antitrupat
- Komplementi
- Sistemi limfatik
- Shpretka
- Palca e kockave
- Timusi
Qelizat e bardha të gjakut, pjesë kryesore te sistemi imunitar
Qelizat e bardha të gjakut janë lojtarët kryesorë tek sistemi imunitar. Ato prodhohen në palcën e kockave dhe janë pjesë e sistemit limfatik.
Qelizat e bardha të gjakut lëvizin nëpër gjak dhe inde duke kërkuar pushtues të huaj si bakteret, viruset, parazitët dhe kërpudhat. Kur i gjejnë ato fillojnë një sulm imunitar.
Antitrupat dhe sistemi imunitar
Antitrupat ndihmojnë trupin për të luftuar mikrobet ose helmet që ato prodhojnë, si pjesë te sistemi imunitar. Ata e bëjnë këtë duke njohur substancat e quajtura antigjene në sipërfaqen e mikrobeve, të cilat e shënojnë mikrobin ose helmin si të huaj. Antitrupat pastaj shënojnë këto antigjene për shkatërrim. Ka shumë qeliza, proteina dhe kimikate të përfshira në këtë sulm.
Sistemi i komplementit
Ai përbëhet nga proteina, veprimet e të cilave plotësojnë punën e bërë nga antitrupat.
Sistemi limfatik
Rrjeti i tubave delikatë në të gjithë trupin përbën sistemin limfatik. Rolet kryesore të sistemit limfatik te sistemi imunitar janë:
- Menaxhon nivelet e lëngjeve në trup
- Reagojnë ndaj baktereve
- Merren me qelizat kancerogjene
- Kanë të bëjnë me produkte qelizore që përndryshe do të rezultonin në sëmundje ose çrregullime
- Thithin disa nga yndyrnat nga zorra në dietën tone
Sistemi limfatik përbëhet nga:
- Nyjet limfatike – të cilat bllokojnë mikrobet
- Enët limfatike – tubat që mbajnë limfën, lëngun pa ngjyrë që lan indet e trupit tuaj dhe përmban qelizat e bardha të gjakut që luftojnë infeksionin
- Qelizat e bardha të gjakut , me një rol kryesor tek sistemi imunitar
Shpretka
Shpretka është një organ i filtrimit të gjakut që heq mikrobet dhe shkatërron qelizat e kuqe të vjetra ose të dëmtuara. Ai gjithashtu prodhon përbërës që luftojnë sëmundjet tek sistemi imunitar.
Palca e kockave
Palca e kockave, përbërës te sistemi imunitar, është indi sfungjeror që gjendet brenda kockave tuaja. Prodhon qelizat e kuqe të gjakut që trupat tanë kanë nevojë të mbajnë oksigjen. Qelizat e bardha të gjakut që përdorim për të luftuar infeksionin. Pllakëzat e gjakut që na duhen për të ndihmuar mpiksjen e gjakut.
Timusi
Timusi filtron dhe monitoron përmbajtjen tuaj të gjakut. Prodhon qelizat e bardha të gjakut.
Mbrojtjet e tjera të trupit kundër mikrobeve
Trupi, përveç ndihmës te sistemi imunitar, ka disa mënyra të tjera për të mbrojtur veten kundër mikrobeve, duke përfshirë:
- lëkura – një pengesë e papërshkueshme nga uji që sekreton vaj me vetitë vrasëse të baktereve
- mushkëritë – mukoza në mushkëri bllokon grimca të huaja, dhe qimet e vogla tundin mukozën lart kështu që mund të kollitet
- trakti tretës – muri i brendshëm i mukozës përmban antitrupa dhe acidi në stomak mund të vrasë shumicën e mikrobeve
- mbrojtje të tjera – lëngjet e trupit si vaji i lëkurës, pështyma dhe lotët përmbajnë enzima anti-bakteriale që ndihmojnë në uljen e rrezikut të infeksionit.
Ethet janë një përgjigje te sistemi imunitar
Një rritje e temperaturës së trupit, ose ethe, mund të ndodhë me disa infeksione. Kjo në fakt është një përgjigje nga sistemi imunitar. Një rritje e temperaturës mund të vrasë disa mikrobe. Ethet gjithashtu shkaktojnë procesin e riparimit të trupit.
Çrregullimet e zakonshme te sistemi imunitar
Është e zakonshme që njerëzit dhe sistemi imunitar i tyre të jetë tepër aktiv ose jo-aktiv. Mbivendosja te sistemi imunitar mund të marrë shumë forma, duke përfshirë:
- sëmundjet alergjike – ku sistemi imunitar bën një përgjigje tepër të fortë ndaj alergjenëve.
- sëmundjet autoimune – ku sistemi imunitar krijon një përgjigje kundër përbërësve normalë të trupit.
Aktiviteti i ulët i sistemit imunitar,ose mungesa e imunitetit, mund të:
- trashëgohen – shembujt e këtyre kushteve përfshijnë sëmundje primare të mungesës së imunitetit .
- lindin si rezultat i trajtimit mjekësor – kjo mund të ndodhë për shkak të ilaçeve të tilla si kimioterapia
- të shkaktohet nga një sëmundje tjetër – të tilla si lloje të caktuara të kancerit.
Një sistem imunitar me aktivitet të ulët nuk funksionon si duhet dhe i bën njerëzit të prekshëm nga infeksionet. Mund të jetë kërcënuese për jetën në raste të rënda.
Njerëzit që kanë bërë një transplant organi kanë nevojë për trajtim për të parandaluar që trupi të sulmojë organin e transplantuar.
Terapia me imunoglobulinë
Imunoglobulinat përdoren për të trajtuar njerëz që nuk janë në gjendje të prodhojnë mjaftueshëm, ose antitrupat e të cilëve nuk funksionojnë si duhet. Ky trajtim njihet si terapi me imunoglobulinë.
Terapia me imunoglobulinë në Australi kryesisht përfshinte shpërndarjen e tyre përmes pikimit në vena – terapi intravenoze . Imunoglobulina nën lëkurë mund të vendoset në indin yndyror nën lëkurë, gjë që mund të ofrojë përfitime për disa pacientë. Kjo është e njohur si infuzion nën lëkurë.
Vendosja e saj nën lëkurë është e ngjashme me imunoglobulinën intravenoze. Ajo prodhohet nga plazma – pjesa e lëngshme e gjakut që përmban proteina të rëndësishme si antitrupat.
Imunizimi
Imunizimi funksionon duke kopjuar përgjigjen imune natyrale të trupit. Një vaksinë injektohet në trup. Trupi më pas bën antitrupa ndaj tij. Nëse një person i vaksinuar është i ekspozuar ndaj virusit aktual, ata nuk do të sëmuren sepse trupi i tyre,nga sistemi imunitar, do ta njohë atë dhe do të dijë ta sulmojë atë me sukses. Vaksinimet që mund t’ju nevojiten vendosen nga shëndeti, mosha, stili i jetës dhe profesioni juaj. Së bashku, këta faktorë referohen si HALO, i cili përcaktohet si:
- shëndeti – disa kushte ose faktorë shëndetësorë mund t’ju bëjnë më të prekshëm ndaj sëmundjeve të parandalueshme nga vaksinat. Për shembull, lindja e parakohshme, astma, diabeti, sëmundjet e zemrës, mushkërive, shpretkës ose veshkave, do të thotë që ju mund të përfitoni nga imunizime shtesë ose më të shpeshta
- mosha – në mosha të ndryshme keni nevojë për mbrojtje nga sëmundje të ndryshme të parandalueshme si nga sistemi imunitar dhe nga vaksinat (Programi Kombëtar i Imunizimit i Australisë).
- stili i jetës – zgjedhjet e stilit të jetës mund të kenë ndikim në nevojat tuaja për imunizim. Të udhëtosh jashtë në vende të caktuara, të planifikosh një familje, aktivitet seksual, pirja e duhanit dhe të luash sport mund të të ekspozojnë drejtpërdrejt në gjakun e dikujt tjetër, që do të thotë se mund të përfitosh.
- profesion – ka të ngjarë të keni nevojë për imunizime shtesë, nëse punoni në një profesion që ju ekspozon ndaj sëmundjeve të parandalueshme nga vaksinat ose ju vë në kontakt me njerëz që janë më të ndjeshëm ndaj problemeve nga sëmundjet e parandalueshme nga vaksinat.